Turbo Şarj
Turbo Şarj, içten yanmalı motorlarda hava girişini artırmak ve dolayısıyla silindir içinde daha fazla yakıtın yanmasını sağlamak amacıyla kullanılan bir aygıttır. Turbo Şarjın temel prensibi, egzoz gazları tarafından tahrik edilen bir türbin sayesinde hava sıkıştırma işlemidir. Bu işlem, motorun atmosfer basıncından daha fazla hava almasına ve daha etkili yanma gerçekleştirmesine olanak tanır. Turbo Şarj, motorun performansını artırır, yakıt ekonomisini iyileştirir ve emisyonları azaltabilir. Turbo Şarj, özellikle performans odaklı ve yakıt ekonomisi önemli olan otomobillerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ancak, Turbo Şarjın aşırı kullanımı veya yanlış kullanımı, motor aşınması veya hasarı gibi sorunlara neden olabilir.
Turbo Şarj Nasıl Çalışır
Turbo Şarjın çalışma prensibi şu adımlarla açıklanabilir:
Egzoz Gazlarının Kullanımı: Motor çalıştığında, egzoz manifoltundan çıkan yüksek basınçlı ve sıcak egzoz gazları, Turbo Şarjın türbinini hareket ettirir.
Türbinin Dönmesi: Egzoz gazları, Turbo Şarjın türbinini döndürerek bu türbinin bir mil ile bağlantılı olan kısmını hareket ettirir.
Kompresörün Çalışması: Aynı mil, türbinle bağlantılı olan bir kompresörü de döndürür. Bu kompresör, atmosferden içeri çekilen temiz havayı sıkıştırarak yüksek basınçlı hava üretir.
Yüksek Basınçlı Havanın Silindire Alınması: Kompresör tarafından sıkıştırılan yüksek basınçlı hava, intercooler adı verilen bir soğutucu üzerinden geçirilebilir. Ardından, bu hava silindirin içine enjekte edilir.
Yüksek Basınçlı Havanın Yanma İşlemine Katılımı: Silindir içine alınan yüksek basınçlı hava, daha fazla oksijenin yanma işlemine katılmasını sağlar. Bu durum, daha fazla yakıtın yanmasını ve daha güçlü bir patlamayı tetikler.
Artan Güç ve Performans: Daha fazla oksijen ve yakıtın yanması, motorun daha fazla güç üretmesine yol açar. Bu da aracın performansını artırır.
Turbo Şarj Hangi Bileşenlerle Bağlantısı Vardır
Turbo Şarjın içten yanmalı motor sistemine bağlanması ve doğru bir şekilde çalışabilmesi için bir dizi önemli bileşenle etkileşimde bulunması gerekir. İşte Turbo Şarjın bağlantılı olduğu temel bileşenler:
Egzoz Manifoldu: Egzoz manifoldu, yanma işlemi sonucu oluşan egzoz gazlarını toplar ve Turbo Şarjın türbinine yönlendirir. Bu gazlar, türbinin dönmesine ve böylece Turbo Şarjın çalışmasına neden olur.
Türbin: Türbin, egzoz manifoldundan gelen yüksek basınçlı egzoz gazlarını kullanarak dönen bir bileşendir. Türbinin dönüşü, bu dönme hareketini paylaşan diğer bir mil aracılığıyla kompresörü hareket ettirir.
Kompresör: Kompresör, türbinle aynı mil üzerine monte edilmiştir. Kompresör, atmosferden içeri çekilen temiz havayı sıkıştırarak yüksek basınçlı hava üretir. Bu sıkıştırılmış hava, motor silindirlerine iletilir.
Intercooler: Intercooler, kompresör tarafından sıkıştırılan havanın soğumasını sağlayan bir soğutucu sistemdir. Soğutulmuş hava, motor performansını ve verimliliğini artırır.
Emme Manifoldu: Emme manifoldu, intercooler'dan geçen soğutulmuş hava ile motorun silindirlerine iletilen hava karışımını kontrol eder. Emme manifoldu, motorun yanma odasına giren hava ve yakıt karışımını dağıtır.
Wastegate: Wastegate, Turbo Şarjın türbin basıncını kontrol eden bir valftir. Basınç belirli bir seviyeye ulaştığında wastegate, egzoz gazlarını bypass ederek türbinin hızını düşürür ve turbo basıncını düzenler.
Boğucu Valf (Blow-off Valf): Boğucu valf, gaz kelebeği kapatıldığında, hızlı bir şekilde kapatılan gazın atmosfere salınmasını sağlar. Bu, kompresör tarafından sıkıştırılmış hava basıncının kontrol altında tutulmasına yardımcı olur.
Yağ ve Su Soğutma Hatları: Turbo Şarj genellikle yağ ve su ile soğutulur. Yağ, Turbo Şarjın iç mekanizmasını yağlamak ve soğutmak için kullanılır. Ayrıca, su soğutma, Turbo Şarjın aşırı ısınmasını önlemeye yardımcı olur.
Bu bileşenler, Turbo Şarjın içten yanmalı motor sistemine entegre edilmesini sağlar ve performans artışı ile ilgili avantajları mümkün kılar. Her bir bileşenin doğru çalışması, Turbo Şarjın verimli bir şekilde çalışmasını sağlar ve motorun gücünü artırır.
Turbo Şarj Ne Tür Arızaları Vardır
Turbo Şarj sistemleri karmaşık yapıda olduklarından, çeşitli arızalar ortaya çıkabilir. İşte otomobillerde kullanılan Turbo Şarjın karşılaşabileceği potansiyel arızalar:
Yağ Kaçağı: Turbo Şarj genellikle yağla çalışır. Yağ sızıntıları, contaların veya contaların aşınması nedeniyle oluşabilir. Bu durum, yağ seviyesinin düşmesine ve Turbo Şarjın zarar görmesine neden olabilir.
Egzoz Gazı Kaçağı: Türbin ve kompresör arasındaki bağlantı noktalarındaki sızıntılar, egzoz gazı kaçaklarına yol açabilir. Bu durum, Turbo Şarjın verimliliğini düşürebilir ve performans kaybına neden olabilir.
Turbo şarj Aşınması: Turbo şarjın iç mekanizması zamanla aşınabilir. Rulmanlar, yataklar veya türbin kanatlarındaki aşınma, turbo şarjın performansını olumsuz etkileyebilir.
Wastegate Sorunları: Wastegate, turbo şarj basıncını kontrol eden bir valftir. Wastegate valfinin sıkışması veya açılmaması durumunda, turbo şarj basıncı düzenlenemez ve bu da performans sorunlarına neden olabilir.
Boğucu Valf Sorunları: Boğucu valf (blow-off valf) hatalı çalıştığında, turbo şarjın basınç kontrolü zorlaşabilir. Bu durum, gaz kelebeği kapatıldığında hava basıncının düzensiz salınmasına neden olabilir.
Intercooler Sorunları: Intercooler, sıkıştırılmış havayı soğutmak için kullanılır. Intercooler'daki sızıntılar veya sorunlar, hava soğutma etkinliğini azaltabilir ve performans kaybına neden olabilir.
Vakum Kaçakları: Vakum hortumlarındaki kaçaklar, turbo şarjın basınç kontrolünü etkileyebilir. Bu da performans sorunlarına ve güç kaybına neden olabilir.
Emme Manifoldu Sorunları: Emme manifoldu, turbo şarjdan gelen hava ve egzoz gazlarını yönlendirir. Emme manifoldundaki çatlaklar veya sızıntılar, hava akışını etkileyerek performans sorunlarına yol açabilir.
Elektronik Kontrol Ünitesi (ECU) Sorunları: Turbo şarj, genellikle aracın ECU tarafından kontrol edilir. ECU'daki bir arıza, turbo şarjın doğru bir şekilde çalışmasını engelleyebilir.
Herhangi bir turbo şarj sorunu, erken tespit edildiğinde daha küçük bir soruna dönüşebilir. Bu nedenle, araç sahiplerinin turbo şarj sistemi ile ilgili herhangi bir belirgin performans kaybı, ses değişikliği veya uyarı ışığı durumunda bir servise başvurması önemlidir.
Turbo Şarj Nasıl Test Edilir
Turbo şarjın doğru çalışıp çalışmadığını belirlemek ve olası sorunları tespit etmek için bazı testler ve kontroller yapılabilir. Ancak, bu testleri gerçekleştirmek için bazı özel ekipmanlara ve mekanik bilgiye ihtiyaç duyulabilir. İşte turbo şarjın test edilmesi için genel yönergeler:
Basınç Testi: Turbo şarjın basınç testi, turbo şarjın hava sıkıştırma yeteneğini değerlendirmek için kullanılır. Bu test, özel bir basınç ölçerle yapılır. Basınç değerleri, aracın üreticisi tarafından belirtilen spesifikasyonlara uygun olup olmadığını kontrol etmek için karşılaştırılır.
Vakum Testi: Vakum testi, wastegate ve boğucu valf gibi turbo şarj kontrol elemanlarının doğru çalışıp çalışmadığını kontrol etmek için yapılır. Vakum hortumları ve bağlantılar görsel olarak kontrol edilir ve herhangi bir sızıntı veya hasar kontrol edilir.
Yağ Basıncı Kontrolü: Turbo şarj genellikle yağ ile çalışır. Yağ basıncını kontrol etmek, yağ sirkülasyonunun sağlıklı olduğunu doğrulamak için önemlidir. Bu test, yağ basınç sensörü veya mekanik bir ölçüm cihazı kullanılarak yapılır.
Yakıt ve Emisyon Kontrolü: Eksantrik mili pozisyon sensörleri ve diğer sensörler aracılığıyla motorun yanma işlemini ve emisyonları kontrol etmek de önemlidir. Turbo şarjın doğru bir şekilde çalışabilmesi için bu bileşenlerin sağlıklı olması gerekir.
Görsel İnceleme: Turbo şarjın dış yüzeyi görsel olarak incelenmelidir. Kaçaklar, çatlaklar veya hasarlar gözlemlenirse, turbo şarjın değiştirilmesi gerekebilir.
Açma ve Kapama Testi: Boğucu valf ve wastegate gibi kontrol valflarının doğru bir şekilde açılıp kapanıp kapanmadığını kontrol etmek için bir açma ve kapama testi yapılabilir.
İntercooler Kontrolü: İntercooler'ın soğutma işlevini yerine getirip getirmediği kontrol edilmelidir. İntercooler'daki sızıntılar veya tıkanıklıklar, turbo şarj performansını etkileyebilir.
Bu testlerin birçoğu, özel ekipmanlar ve bilgi gerektirebilir. Bu nedenle, turboşarjda bir sorun olduğundan şüpheleniyorsanız veya performans kaybı yaşıyorsanız, profesyonel bir otomobil servisine başvurmanız önemlidir.
Turboşarj/Süperşarj Arasındaki Farklar
Turbo şarj ve süper şarj, içten yanmalı motorlarda performans artışı sağlayan iki farklı türden şarj sistemleridir. Her ikisi de motora daha fazla hava sıkıştırma yoluyla daha fazla oksijen sağlar, bu da daha fazla yakıtın yanmasına ve dolayısıyla daha fazla güç üretilmesine olanak tanır. Ancak, çalışma prensipleri ve nasıl güç ürettikleri açısından önemli farklılıklar vardır. İşte turbo şarj ve süper şarj arasındaki temel farklar:
Çalışma Prensibi:
Turbo şarj: Turbo şarj, egzoz gazları tarafından tahrik edilen bir türbin ve bu türbinle bağlantılı olan bir kompresörden oluşur. Egzoz gazları, türbini döndürerek kompresörü hareket ettirir, bu da atmosferden çekilen havayı sıkıştırarak motora iletilmesini sağlar.
Süper şarj: Süper şarj, motorun kasnağı veya kayışları aracılığıyla doğrudan motorun dönme hareketinden güç alır. Bu güç, bir kompresörü döndürerek atmosferden alınan havayı sıkıştırır ve motora gönderir.
Güç Dağılımı:
Turbo şarj: Turbo şarjlar genellikle daha yüksek devir aralıklarında daha fazla güç sağlarlar. Egzoz gazı türbinini döndürmek ve sıkıştırma yapmak için bir miktar zaman gerektiği için düşük devirlerde tam performans elde etmek biraz daha zaman alabilir.
Süper şarj: Süper şarjlar, motorun daha düşük devirlerinde daha hızlı bir tepki ve daha hızlı güç sağlarlar, çünkü doğrudan motordan güç alırlar.
Güç Artışı:
Turbo şarj: Turbo şarjlar genellikle daha yüksek güç artışları sağlar ve atmosfer basıncına daha fazla bağımlıdır. Bu, deniz seviyesi ve yüksek rakımda farklı performans seviyelerine yol açabilir.
Süper şarj: Süper şarjlar, genellikle daha düşük güç artışları sağlar, ancak daha lineer bir güç bandına sahiptirler.
Verimlilik:
Turbo şarj: Turbo şarjlar, genellikle motorun çalışma verimliliğini artırabilir. Egzoz gazlarından enerji geri kazanımı ile çalıştıkları için, motorun daha fazla güç üretmesine ve yakıt ekonomisinin iyileşmesine yardımcı olabilirler.
Süper şarj: Süper şarjlar, motor gücü arttıkça motordan daha fazla güç tüketirler, bu nedenle bazı durumlarda turbo şarjlara kıyasla bir miktar daha düşük yakıt ekonomisine sahip olabilirler.
Her iki sistemde de avantajlar ve dezavantajlar bulunmaktadır ve hangi türün tercih edileceği birçok faktöre bağlıdır.